«پژوهش» زیربنای «آموزش» است 

به گزارش خبرنگار علم و فناوری آنا، احمد شیخی،معاون پژوهشی دانشکده علوم پایه دانشگاه شیراز در یادداشتی به اهمیت پژوهش پرداخت که در زیر میخوانیم؛

« آموزش و پژوهش دو رکن اساسی، دو بال پرواز و دو فلسفه وجودی دانشگاه هستند و ساختار‌های دیگر دانشگاه باید در خدمت این دو رکن اساسی باشند. ما با آموزش، نیروی انسانی متخصص برای سایر بخش‌های اجتماع و جامعه تربیت می‌کنیم و با پژوهش سعی می‌کنیم که مشکلات و چالش‌های پیش روی جامعه و صنعت را برطرف سازیم. پژوهش کارکرد‌های دیگری نیز دارد. پژوهش در بیشتر وقت‌ها منجر به تولید فناوری‌هایی می‌شود که سطح رفاه و سلامت جامعه را افزایش می‌دهد مانند تلفن همراه که امروزه هر فردی در دست دارد و از آن در طول شبانه روز فراوان استفاده می‌کند. تلفن همراه محصول پژوهش است. پژوهش‌هایی که فیزیکدان‌ها در قرن بیستم انجام داده اند و توانستند نظریه‌هایی کارکرد ترانزیستور‌ها و دایود‌ها را فرمول بندی کنند و در نهایت مهندسان وارد کار شدند و دراواخر قرن بیستم تکنولوژی تلفن همراه به تولید انبوه رسید و در دسترس همه افراد قرار گرفت.

انواع روش‌های تصویربرداری که امروزه در پزشکی استفاده می‌شود، محصول پژوهش است. در حقیقت این اختر فیزیکدان‌ها بودند که سعی می‌کردند اعماق کهکشان‌ها و کیهان با شکوه را با روش های دقیق تصویربرداری کنند و آن روش‌های تصویربرداری بعد‌ها وارد علم پزشکی شد و برای تشخیص بیماری‌ها مورد استفاده قرار گرفت مانند روش تداخل سنجی یا روش اپتیک تطبیقی که باعث وضوح بالای تصاویر می‌شود.

 انواع دارو و واکسن‌هایی که امروزه که سطح سلامت جامعه را بالا برده و به کنترل بیماری‌ها کمک کرده است نیز همگی محصول پژوهش هستند. از یک منظر حتی می‌توانیم بگوییم پژوهش زیربنای آموزش است. این ادعا گزافه نیست، زیرا ما برای آموزش از کتاب استفاده می‌کنیم. برای اینکه به دانش آموزان و دانشجویان مان مطلبی را یاد دهیم از کتاب استفاده می‌کنیم. کتاب خودش محصول پژوهش است، زیرا پژوهش باعث تولید مقالات، پایان نامه‌ها و در پاره‌ای مواقع مستقیما کتاب می‌شود. 

در گذشته که مقاله خیلی مرسوم نبود، دانشمندان و پژوهشگران بیشتر دست به تالیف کتاب می‌زدند مثلا وقتی تاریخ را ورق می‌زنیم با کتاب‌های دانشمندانی مانند ابوعلی سینا، گالیله،ارسطو،  داروین و دیگران مواجه می‌شویم.

طی صد و پنجاه سال اخیر نوشتن مقاله مرسوم شده و دانشمندان ماحصل پژوهش هایشان را به صورت مقاله منتشر می‌کنند. عصاره مقاله‌ها نیز در نهایت در کتاب‌ها قرار می‌گیرند و این کتاب‌ها تبدیل به کتب درسی می‌شود و برای آموزش بکار گرفته می‌شوند. مثلا دانش آموزان در کتب درسی دبیرستان و دانشجویان بیشتر رشته‌های علوم و مهندسی در سال اول دانشگاه، قوانین نیوتن را در کتاب درسی فیزیک می‌خوانند.

قوانین نیوتن در فیزیک اولین بار در کتاب اصول ریاضی فلسفی طبیعی نیوتن آورده شده است. نیوتن ماحصل تحقیقات و پژوهش هایش را بعد از سال‌ها در یک کتاب آورده است. این کتاب امروزه بخش هایش در کتاب‌های درسی مدارس و دانشگاه‌های سرتاسر دنیا تدریس می‌شود. بقیه شاخه‌های علمی هم کم و بیش به همین صورت هستند بنابراین پژوهش از این دیدگاه زیربنای آموزش است یعنی محصول پژوهش که کتاب است و در آموزش به کار گرفته می‌شود. 

هرچه کیفیت پژوهش بالاتر باشد و برای آن بیشتر سرمایه گذاری کنیم محصول پژوهش هم که کتاب یا فناوری است کیفیت بالاتری پیدا می‌کند و سطح رفاه و سلامت جامعه و کیفیت آموزش را در جامعه افزایش می‌دهد.

از یک دیدگاه می‌توانیم علوم طبیعی را به دو بخش کلی علوم پایه و علوم غیر پایه تقسیم بندی کنیم. علوم پایه همانطور که از اسم شان هم برمی آید نقش زیربنایی برای سایر علوم بازی می‌کنند. اگر علم و فناوری را به یک درخت تنومندی تشبیه کنیم. علوم پایه به مثابه ریشه و تنه این درخت است. علوم فنی و مهندسی شاخه‌ها و برگ‌های این درخت را تشکیل می‌دهند و فناوری‌های گوناگون که ما داریم در زندگی از آن استفاده می‌کنیم نیز میوه‌های درخت علم و فناوری هستند.

سرمایه گذاری در علوم پایه مانند این است که ما ریشه‌های درخت علم و فناوری را تقویت کنیم. هیچکس انتظار ندارد که تنه درخت یا ریشه درخت میوه بدهد، پس نباید انتظار داشته باشیم که علوم پایه مستقیما و بلافاصله و در کوتاه مدت، سرمایه گذاری در آن‌ها منجر به یک میوه‌ای شود. همه این‌ها تنه و ریشه درخت هستند و باید باشند. آن‌ها باید قوانین حاکم بر طبیعت کشف کنند تا در شاخه و برگ‌ها بتوانند استفاده کنند و فناوری که همان میوه این درخت تنومند است را به بشریت عرضه کند.

سرمایه گذاری در علوم پایه در بیشترکشور‌ها به وسیله دولت‌ها انجام می‌گیرد. دولت‌ها به دلیل اهمیت درخت علم و فناوری مستقیما در علوم پایه سرمایه گذاری می‌کنند درست مانند باغبانی که می‌خواهد درختان باغش میوه خوب به عمل آورد. باغبان سعی می‌کند به درختانش کود دهد، به موقع آب برساند، شاخه‌های آن‌ها را هرس کند و از درختان خوب مراقبت کند. دولت‌ها نیز نقش آن باغبان را دارند. آن‌ها با تزریق به موقع بودجه، در اختیار قرار دادن اعتبارات مناسب سعی می‌کنند که ریشه‌ها و تنه درخت علم و فناوری هرچه بیشتر قوی‌تر شود. 

مثلا دو سال پیش سازمان فضایی آمریکا به کمک سازمان فضایی اروپا مشترکا تلسکوپ جمیز وب را به فضا پرتاب کرد. تلسکوپی که نزدیک به سی و پنج سال ساخت و راه اندازی اش طول کشید و بودجه‌ای که صرف ساخت این تلسکوپ شد بالغ بر ده میلیارد دلار بود. هدف از پرتاب این تلسکوپ نیز کشف اعماق کیهان باشکوه است. چرا این دولت‌ها چنین سرمایه گذاری می‌کنند؟ بودجه لازم برای ساخت و پرتاب این تلکسوپ مستقیما به وسیله دولت‌ها تامین شده است، زیرا آن‌ها می‌دانند این علم پایه است.

تکنولوژی‌هایی که در تلسکوپ جمیز وب برای تصویربرداری استفاده شده، در آینده روش‌های تصویربرداری و تشخیص بیماری‌ها را در پزشکی متحول خواهد کرد. تلسکوپ جمیز وب مرز‌های تکنولوژی را جا به جا خواهد کرد بنابراین علوم پایه هرچقدر در آن سرمایه گذاری شود در دراز مدت سود آن به جامعه برمی گردد.

سرمایه گذاری در این حوزه از علم دیربازده و همچنین بسیار زیربنایی است. اغلب دولت‌ها این سرمایه گذاری را تقبل می‌کنند و برعهده می‌گیرند. هرچند در بعضی از شاخه‌های علوم پایه طرح‌های پژوهشی فراوان تعریف می‌شود که برای حل مشکلات جامعه و صنعت هم مستقیما استفاده می‌شود، اما پژوهش‌های بنیادی خیلی موقع‌ها با گذشت زمان اهمیت شان پیدا می‌شود. با گذشت زمان این پژوهش‌ها وارد فناوری شده و از آن‌ها برای ساخت وسیله‌ای که رفاه و آسایش بیشتری برای بشر به ارمغان بیاورد، استفاده می‌شود.»